Gebiedspartners stemmen in met de uitvoeringsstrategie voor Polder Westzaan.

Op 17 april 2024 stemden de bestuurders in met de uitvoeringsstrategie voor Polder Westzaan.

Het gaat om de bestuurders van provincie Noord-Holland, gemeente Zaanstad, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, het agrarisch collectief Water, Land en Dijken, Staatsbosbeheer, het platform Veenweiden en LTO. De bestuurders vormen gezamenlijk een klankbordgroep voor het gebiedsproces. Er staan ruim dertig projecten in de uitvoeringsstrategie.

Deze projecten dragen bij aan het tegengaan van bodemdaling, het versterken van het weidevogelgebied, het verlagen van stikstof en de afgesproken koers voor de verbrakking. Deze doelen komen uit de gebiedsvisie die eerder is vastgesteld. De klankbordgroep heeft gevraagd een gebiedsregisseur aan te trekken om de samenhang tussen de projecten en de voortgang ervan te bewaken en aan te jagen. De uitvoering van de projecten wordt gedaan door een werkgroep, bestaande uit medewerkers van provincie Noord-Holland, gemeente Zaanstad, het hoogheemraadschap, Staatsbosbeheer, (vertegenwoordigers van) agrariërs en natuurvrijwilligers. Deze projecten leiden tot een inrichtings- en beheerplan.

De gebiedspartners gaan met onderstaande projecten meteen aan de slag:

. Aanvalsplan Veenmosrietlanden: Westzaan is een belangrijk natuurgebied, maar er is een sterke achteruitgang van de veenmosrietlanden vastgesteld. Ook komen er nauwelijks nieuwe veenmosrietlanden bij, waardoor het oppervlak vermindert. Daarom voeren de provincie, Staatsbosbeheer en natuurorganisaties herstelmaatregelen uit en kijken ze gezamenlijk naar structureel en verbeterd beheer.

. Agrarische verkenning: hoe ziet toekomstbestendige landbouw passend bij het natuurlijke karakter van de polder eruit? Een gezamenlijke verkenning moet hierop antwoord geven. Dit onderzoek brengt trends, kaders, kansen en bedreigingen voor de landbouwsector in de polder in beeld. Op basis van deze verkenning stellen agrariërs een individueel bedrijfsplan op.

. Aanpak weidevogels in de gehele polder: met behulp van het Beheer op Maat-model van Wageningen Universiteit worden geschikte weidevogelgebieden in kaart gebracht. Vervolgens worden de maatregelen genomen waarmee je deze weidevogelgebieden kan versterken. In dit model wordt o.a. gekeken naar grondwaterstanden, productie van graslanden en openheid. Daarnaast is een plan van aanpak in de maak voor het weren van snelvaren bij weidevogel(broed)gebieden.

Enkele andere projecten uit de strategie lopen al, zoals een verkenning naar het watersysteem en een impactanalyse van verbrakking op agrarische bedrijfsvoering.

Gebiedsvisie Polder Westzaan

Een samenvatting

De Gebiedsvisie Polder Westzaan is het resultaat van een intensief proces met de boeren en gebiedspartijen, dat alles bij elkaar een goed jaar heeft geduurd. Het document is in gezamenlijkheid opgesteld door een werkgroep, waarin alle betrokkenen zijn vertegenwoordigd. De gebiedsvisie geeft de richting aan waarin Polder Westzaan zich zal gaan ontwikkelen. De werkgroep heeft dit inhoud gegeven in de vorm van vier nauw met elkaar samenhangende strategische keuzen voor water, natuur, landbouw en recreatie. De planhorizon is het jaar 2040. In het komende jaar gaan we een Uitvoeringsprogramma Polder Westzaan opstellen, waarin nadere afspraken worden gemaakt over de uitwerking en concretisering van de keuzen. Er komt veel op het gebied af. Polder Westzaan moet aan veel eisen tegelijkertijd voldoen. Het is grotendeels Natura 2000-gebied en onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland. Het eeuwenoude cultuurlandschap is mede ook gevormd door de boeren die er hun brood verdienen. Aan de rand van het gebied wonen 160.000 Zaankanters, die hier ook graag vertoeven. De uitgebreide versie vindt u onder:

 https://vistalandschaparchitectuurenst.box.com/s/zy2qkas8w96x13ib58k5igfy74xeg0ns

Water

De koers is om het hoofdwatersysteem van de Polder Westzaan integraal te gaan verbrakken door water in te laten vanuit het Noordzeekanaal. Verbrakken is noodzakelijk voor een duurzame instandhouding van unieke brakke vegetaties die van oudsher in de Polder Westzaan voorkomen, maar nu bijna verdwenen zijn. Dit is een harde eis die voortvloeit uit Natura 2000. De boeren hebben geen belang bij verbrakking. Daarom nemen we de tijd om in samenwerking en dialoog met de boeren een realistisch uitvoeringsplan te maken. Daarbij kijken we ook naar de individuele en/of collectieve wensen en behoeften ten aanzien van de agrarische bedrijfsvoering in relatie tot verbrakking. Uitgangspunten zijn: geen schade, als die niet voorkomen kan worden een passende vergoeding, en waar mogelijk faciliteren en stimuleren van de agrarische bedrijfsvoering en verbreding daarvan.

Natuur

In de polder Westzaan staat voorop: een gedegen en adequaat beheer van Natura 2000-waarden. Dit beheer is beschreven in het Beheerplan Natura 2000 Polder Westzaan 2016-2022. De verbrakking van het watersysteem is een vereiste om te kunnen voldoen aan de instandhoudingsdoelstellingen van habitattype brakke ruigten en zomen (Natura 2000). In het Guisveld en het overgangsgebied Euverenweg en De Lus (omgelegde Guisweg) zal het accent liggen op de veenmosrietlanden en veenheiden. Dit zijn eveneens belangrijke Natura 2000 habitats, die ook in het Westzijderveld en de Reef voorkomen. Indirect zijn de veenmosrietlanden en veenheiden ook afhankelijk van brak water omdat deze ‘successiestadia’ verjongd moeten worden. Brak water creëert daarvoor een veel betere uitgangssituatie. Hiervoor wordt gericht gekeken naar verlanding via inundatie of geleidelijke peilopzetting in onderbemalingen als experiment c.q. pilots in alle deelgebieden van de Polder Westzaan. Goede weidevogelgebieden die in het Guisveld aanwezig zijn worden uiteraard gespaard. Zo ontstaat een aantrekkelijk en gevarieerd landschap. In het Westzijderveld en De Reef streven we naar een grote weidevogelkern met hoge aantallen broedparen, die wordt beheerd door een goede samenwerking tussen de boeren onderling, de particuliere natuurorganisaties en Staatsbosbeheer. 

Toekomstbestendige landbouw

De landbouw is een belangrijke factor in het levende cultuurlandschap van de Polder Westzaan. De boeren vertegenwoordigen belangrijke waarden: de productie van veilig voedsel en beheer van landschap met koeien en weidevogels. Naar de aard van het veengebied en de vele natuurbestemmingen is ‘boeren met de natuur’ het credo. Gezien de unieke cultuurhistorische kwaliteiten van het landschap, de rijke aanwezigheid van natuur en water, en niet in de laatste plaats de nabijheid van de stedelijke omgeving, is verbreding van de bedrijfsvoering kansrijk. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan zorg, overnachtingen bij de boer, verkoop van streekproducten en weidevogelexcursies. Het streven is om hiervoor via de uitvoeringsagenda indien nodig en in het belang van het behoud van het landschap en de natuur ruimere planologische voorwaarden te creëren. 

Recreatie

De Polder Westzaan is rijk met de nog beleefbare cultuurhistorie. Het prachtige en afwisselende en open landschap is een aantrekkelijk uitloopgebied in Zaanstad, maar ook breder beschouwd in de Metropoolregio Amsterdam. De kwetsbare natuur en de slappe veenbodem maken het gebied echter ook beperkt toegankelijk. De koers is om de belevingsmogelijkheden van het landschap te versterken, maar wel rekening houdende met de kwetsbaarheden en draagkracht van het landschap. De volledig functionerende papiermolen de Schoolmeester (1692) brengt je terug in het jaar van de zeventiende eeuw. Willen dat dit het kloppende historische en educatieve hart van de Polder Westzaan gaat worden. We zorgen voor wandelrondjes rondom het Guisveld, Westzijderveld en de Reef en een goede bereikbaarheid vanuit de ‘NS Buitenpoorten Wormerveer, Zaanse Schans en Zaandam’ en vanuit het molenpark Held Joshua. Het waterstelsel biedt ruimte voor bijzondere vaartochten. Maar wel graag met elektrische boten. Recreëren bij de boer is een belangrijke troef. Op het erf beleef je de landelijke sfeer optimaal. Kortom: de Polder Westzaan biedt een authentieke beleving van een oer-Hollands landschap. 

Polderpact Westzaan

Met het gebiedsproces neemt de Polder Westzaan de regie in eigen hand. Doel is om de opgaven die op het gebied af komen met elkaar en in onderlinge samenhang op te lossen, met de gebiedsvisie als een sterke propositie. De partijen continueren de samenwerking en willen daarvoor op korte termijn een Polderpact sluiten. 

Het landschapsbeeld in 2040

Als de intenties wekelijkheid worden, wordt het prachtige landschap van Westzaan nog veel mooier en unieker. Als gevolg van de verbrakking zullen de oevers van het water in het voorjaar weer wit kleuren van het echt lepelblad. Als we erin slagen om goede afspraken te maken over de weidevogels zal de populatie Grutto’s, ons nationale weidevogelicoon, weer sterker worden. De boeren spelen daarbij een belangrijke rol. De landbouw wordt toekomstbestendig door ‘boeren met de natuur’ en verbreding. Interessant is het verder uit te werken onderdeel verlanding in het uitvoeringsprogramma. Hier liggen grote kansen voor innovatie en herstel van het veenareaal. Dat kan Polder Westzaan op de kaart gaan zetten als een sleutelgebied voor het klimaatbestendig maken van Nederland.

Landelijke primeur: peilverhoging natuurgebied

Westzijderveld in Noord-Holland levert CO₂ -certificaten op.

Een landelijke primeur: de onafhankelijke autoriteit Stichting Nationale Koolstofbank (SNK) heeft het eerste Valuta voor Veen projectplan voor een natuurgebied goedgekeurd. In Noord-Holland in het Westzijderveld, bij Zaanstad, wordt het grondwaterpeil verhoogd. Dit leidt tot aantoonbaar minder CO₂-uitstoot in het veengebied. Elke ton vermeden CO₂ levert een verhandelbaar CO₂-certificaat op voor de vrijwillige nationale koolstofmarkt. Dit zorgt voor inkomsten voor de grondeigenaar én een positieve bijdrage aan de klimaatdoelen. Daarnaast wordt hiermee bodemdaling tegengegaan en worden bestaande maar bedreigde laagveengebieden behouden.

Eerste goedkeuring Valuta voor Veen projectplan natuur
Het gaat hier om de eerste goedkeuring voor een Valuta voor Veen natuurlocatie. In Friesland viel eerder al de primeur voor CO₂-certificaten afkomstig uit een Valuta voor Veen agrarische locatie. In de komende maanden wordt de primeur verwacht van CO₂-certificaten uit een Valuta voor Veen natte teeltlocatie.

10 jaar peilverhoging Westzijderveld
Het Valuta voor Veen projectplan voor Westzijderveld is gemaakt door de Natuur en Milieufederatie Noord-Holland en grondeigenaar Staatsbosbeheer. In een gebied van ongeveer 20 hectare in het Westzijderveld wordt het waterpeil voor een periode van 10 jaar omhoog gezet. Dit scheelt over 10 jaar ruim 600 ton CO₂. Nu het plan is goedgekeurd door de SNK gaat Staatsbosbeheer aan de slag met het realiseren van uitvoeringsbudget. Daarna kan er worden begonnen met het plaatsen van pompen en het verhogen van het peil. De volgende stap is dan de uitgifte van CO₂-certificaten. Het Westzijderveld blijft haar functie als natuurgebied behouden. Het project is een goed voorbeeld van moerasontwikkeling, waarbij in het gebied langer water kan worden vastgehouden voor perioden van droogte.

Valuta voor Veen
Door ontwatering en verdroging laten veengebieden in Nederland grote hoeveelheden CO₂ los. De uitstoot van CO2 uit veen kan worden beperkt door het grondwaterpeil te verhogen, waardoor het veen aantoonbaar minder oxideert. Hiervoor is een methodiek vastgesteld door de Stichting Nationale Koolstofmarkt: Valuta voor Veen. De toepassing leidt tot verhandelbare CO₂ -certificaten. Voor agrariërs en andere grondeigenaren in het veenweidegebied is dit een interessant nieuw verdienmodel. De methodiek is in Fryslân ontwikkeld.

PlatformCO2neutraal
De toepassing van Valuta voor Veen voor het Westzijderveld is onderdeel van het landelijke project ‘PlatformCO2neutraal‘ van de Natuur en Milieufederaties. Met hulp van klimaatgelden verstrekt vanuit het Rijk worden met dit project 10 grondeigenaren ondersteund die hier mee aan de slag willen. Ook worden vanuit het project burgers, bedrijven en organisaties die hun CO₂-uitstoot willen compenseren gekoppeld aan aanbieders van certificaten. Kijk voor meer informatie op www.platformco2neutraal.nl.

Groeimarkt
De verwachting is dat de handel in CO₂ -certificaten ten gevolge van het Klimaatakkoord snel gaat stijgen. Steeds meer bedrijven, overheden en burgers werken actief aan het verkleinen van de eigen CO2-voetafdruk. Voor het deel dat nog niet lukt investeren zij steeds vaker vrijwillig, via aankoop van certificaten, in projecten waarmee CO2-uitstoot wordt verminderd. De vrijwillige koolstofmarkt is nu nog vooral een wereldmarkt waarin compensatie plaatsvindt in internationale projecten, met name op het gebied van bosaanplant. Met Valuta voor Veen ontstaat er nu de mogelijkheid om in de eigen regio te compenseren.

---------------------------------------------------------------------